भारतात औषधी वनस्पतींच्या मागणीत वाढ
भारतामध्ये आयुर्वेदाचा समृद्ध इतिहास आहे. जी प्राचीन भारतीय औषध प्रणाली आहे ती शरीराला बरे करण्यासाठी नैसर्गिक औषधी वनस्पती वापरते. परिणामी, देशात पारंपारिक आयुर्वेदिक औषधे आणि सौंदर्यप्रसाधनांची मोठी बाजारपेठ आहे. यापैकी बर्‍याच उत्पादनांना कच्चा माल किंवा मुख्य घटक म्हणून नैसर्गिक औषधी वनस्पतींची आवश्यकता असते, ज्यामुळे औषधी वनस्पतींना जास्त मागणी असते.
तुळशी, अश्वगंधा, ज्येष्ठमध आणि कोरफड या काही औषधी वनस्पती आहेत ज्यांना भारतात खूप मागणी आहे. या वनस्पतींचा उपयोग विविध रोगांवर प्रभावी औषधांमध्ये केला जातो, ज्यामुळे त्यांची लागवड अनेक शेतकऱ्यांसाठी एक मोठा व्यवसाय बनली आहे.
तुळशीच्या शेतीचे फायदे
तुळशीला पवित्र तुळस म्हणूनही ओळखले जाते. प्राचीन काळापासून तुळशी तीच्या औषधी गुणधर्मांसाठी ओळखले जाते. खोकला, सर्दी, श्वसनाचे आजार आणि बरेच काही यासाठी घरगुती उपचारांमध्ये तुळशीचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो. अलिकडच्या वर्षांत कर्करोगासारख्या गंभीर आजारावरही तुळशी गुणकारी असल्याचे सिद्ध झाले आहे.
तुळशीच्या शेतीसाठी कमी जमीन लागते आणि इतर पिकांच्या तुलनेत कमी खर्च येतो. याव्यतिरिक्त, तुळशीच्या निर्मितीसाठी लागणारा वेळ देखील कमी आहे, ज्यामुळे या व्यवसायातून दीर्घकाळ कमाई करणे शक्य होते. केवळ 15 हजार रुपयांच्या गुंतवणुकीतून तुम्ही तुळशीचे फार्म सुरू करून लाखो कमवू शकता.
महामारीच्या काळात तुळशीची वाढलेली मागणी
COVID-19 महामारीच्या काळात, भारतभरातील लोकांनी आयुर्वेदिक आणि नैसर्गिक औषधांचा वापर वाढवला आहे. यामुळे तुळशीच्या बाजारपेठेत लक्षणीय वाढ झाली असून, शेतकऱ्यांसाठी हा एक फायदेशीर व्यवसाय बनला आहे.
पतंजली, डाबर, वैद्यनाथ या आयुर्वेदिक औषधी उत्पादक कंपन्या तुळशीची कंत्राटी शेती करत आहेत. या कंपन्या शेतकऱ्यांना तुळशीच्या लागवडीसाठी आवश्यक मदत देतात आणि बियाण्यांसह पीक खरेदीची हमी देखील देतात. तुळशीला मागणी कायम असल्याने आवक कायम राहील याची खात्री आहे.
कंत्राटी शेतीचा फायदेशीर व्यवसाय
औषधी वनस्पतींची कंत्राटी शेती हा शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर व्यवसाय आहे. पतंजली, डाबर आणि वैद्यनाथ यांसारख्या कंपन्या तुळशी लागवडीचे कंत्राट देतात, शेतकऱ्यांना आवश्यक बियाणे, तांत्रिक सहाय्य आणि खरेदी हमी देतात. यामुळे शेतकऱ्यांना कमीत कमी गुंतवणुकीत तुळशीची शेती सुरू करणे आणि कमी कालावधीत भरीव नफा मिळवणे सोपे जाते.
यशस्वी तुळशी शेतीसाठी टिप्स
कृषी विभाग यशस्वी तुळशी शेतीसाठी खालील टिपांची शिफारस करतो:
- सुपीक माती असलेले चांगले निचरा होणारे शेत निवडा.
- नांगरणी, कापूस आणि सपाटीकरण करून जमीन तयार करा.
- 1-2 सेमी खोलीवर बिया पेरून मातीने झाकून टाका.
- पेरणीनंतर लगेचच शेताला पाणी द्यावे.
- पहिल्या खुरपणीनंतर खत द्यावे.
- पोषक घटकांसाठी स्पर्धा टाळण्यासाठी शेतात नियमितपणे तण काढा.
- रोपांची पूर्ण वाढ झाल्यावर ९० दिवसांनी पिकाची कापणी करा.
शेवटी, तुळशीची शेती ही भारतातील शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर व्यवसायाची संधी आहे. आयुर्वेदिक आणि नैसर्गिक औषधांच्या वाढत्या मागणीमुळे तुळशीसारख्या औषधी वनस्पतींची बाजारपेठ झपाट्याने वाढत आहे. तुळशीची कंत्राटी शेती हा व्यवसाय सुरू करण्याचा आणि कमी कालावधीत भरीव नफा मिळविण्याचा एक सोपा आणि कमी खर्चाचा मार्ग आहे.