हवामानातील अनियमित पध्दती, कमी होत चाललेली सुपीक जमीन आणि शेतमालाच्या चढत्या किमती यामुळे शेती करणे अधिक आव्हानात्मक होत आहे. अशा वेळी यशस्वी होण्यासाठी शेतकऱ्यांनी नवनवीन प्रयोग करण्याची गरज आहे. असाच एक प्रयोग वर्धा जिल्ह्यातील एका शेतकऱ्याने केला असून, त्यांनी पहिल्यांदाच काळा गहू पिकवला आहे.
नवीन कृषी उत्पादनांसह प्रयोग
शेती करणे अधिक आव्हानात्मक होत असल्याने शेतकरी त्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी नवीन मार्ग शोधत आहेत. नवीन पिकांचे प्रयोग करणे अत्यावश्यक झाले आहे. काळ्या गव्हाची लागवड हा असाच एक प्रयोग आहे जो देशाच्या विविध भागात राबवला जात आहे. काळ्या गव्हाचे अनेक फायदे आहेत आणि त्यात शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्याची क्षमता आहे.
वर्धा जिल्ह्यात काळ्या गव्हाची लागवड
वर्धा जिल्ह्यातील आर्वी तालुक्यातील जळगाव गावातील शेतकरी राजेश डफर हे संपूर्ण जिल्ह्यात काळ्या गव्हाची लागवड करणारे एकमेव शेतकरी आहेत. त्यांनी सुरुवातीला 40 किलो काळ्या गव्हाचे बियाणे विकत घेतले आणि एक एकर शेतात पेरले. आश्चर्याची बाब म्हणजे त्यांनी एकरी १८ क्विंटल काळ्या गव्हाचे उत्पादन घेतले. सामान्य गव्हाच्या तुलनेत उत्पादन खूप जास्त आहे. सध्या बाजारात काळ्या गहूला 70 रुपये किलो भाव मिळत आहे.
किंमत तुलना
एका किलोग्रॅम काळ्या गव्हाची किंमत 70 रुपये आहे, जी सामान्य गव्हाच्या तुलनेत चारपट जास्त आहे. तथापि, काळ्या गव्हाचे पौष्टिक फायदे लक्षात घेता ते अजूनही कमी किमतीत उपलब्ध आहे आणि भविष्यात ते अधिक महाग मिळण्याची शक्यता आहे. काळ्या गव्हाचे पीठ 125 ते 130 रुपयांना मिळते.
काळ्या गव्हाचा शोध
नॅशनल ऍग्री फूड बायोटेक्नॉलॉजी इन्स्टिट्यूट मोहाली येथील शास्त्रज्ञ मोनिका गर्ग यांनी सात वर्षांच्या संशोधनानंतर काळा गहू शोधला. भारतीय कृषी संशोधन परिषदेने याला मारू गहू असे नाव दिले, तर राष्ट्रीय कृषी आणि अन्न जैवतंत्रज्ञान संस्थेने नबी एम.जी. नाव दिले.
काळ्या गव्हाचे पौष्टिक फायदे
काळ्या गव्हामध्ये प्रथिनांचे प्रमाण, आहारातील फायबर, कॅल्शियम, व्हिटॅमिन के, फ्लेव्होनॉइड (टीएफसी) आणि फिनोलिक सामग्री (टीपीसी) अँटिऑक्सिडंट क्रिया पारंपरिक पिवळ्या गव्हापेक्षा जास्त असते. संशोधन असे सूचित करते की काळा गहू हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, जळजळ, कर्करोग, मधुमेह आणि लठ्ठपणापासून संरक्षण करतो. काळ्या गव्हातील फायबर घटक कर्करोग, लठ्ठपणा आणि मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी फायदेशीर ठरतात.
अँथोसायनिन आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते
काळ्या गव्हात अँथोसायनिन असते, जे एक अँटिऑक्सिडेंट आहे जे रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते. ब्लूबेरी आणि जांभूळ या फळांमध्ये अँथोसायनिनचे प्रमाणही जास्त असते. परंतू ही फळे वर्षभर उपलब्ध नसल्यामुळे, काळा गहू आपल्या दैनंदिन आहारात या पोषक तत्वांचा सहज स्रोत प्रदान करतो.
निष्कर्ष
काळा गहू ही कृषी क्षेत्रात नवी क्रांती ठरू शकते. याचे असंख्य पौष्टिक फायदे आहेत आणि ते सामान्य गव्हासारखे पीक घेतले जाऊ शकतात. शेतकऱ्यांनी या पिकाचे प्रयोग करून वैयक्तिक पातळीवर बियाणे मागवावे. सामान्य गव्हाच्या तुलनेत, काळ्या गव्हाला पेरणीसाठी कमी जागा लागते. योग्य मार्केटिंग आणि जागरुकतेमुळे काळा गहू शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर पीक ठरू शकतो आणि ग्राहकांच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरू शकतो.